Kryzys fiskalny w Europie – Strategie wyjścia (110 seminarium BRE-CASE (30.09.2010)

Kryzys finansowy z lat 2008–2009 wyraźnie przechodzi w ostry kryzys fiskalny, który, niestety, ma wymiar globalny.

Zdaniem R. Petru (CV), w okresie kryzysu finansowego w wielu krajach, przy bardzo głębokim spadku dochodów, który chyba aż tak bardzo nie było oczekiwany przez rządy, nastąpiła ekspansja polityki fiskalnej, szczególnie w europejskich państwach peryferyjnych (Grecji, Hiszpanii, Portugalii, Irlandii) w skali nieproporcjonalnej do możliwości. Komisja Europejska, agencje ratingowe i rynek milczały. Nie ostrzegały, że sytuacja jest niebezpieczna. Spóźniona reakcja doprowadziła do kryzysu. Praprzyczyny, w pewnym sensie, można upatrywać w tym, że nie zadziałały instytucje Komisji Europejskiej. Akceptowały fakt, że duże kraje nie spełniały kryteriów określonych w pakcie stabilności i rozwoju. Im dłużej pracuję na rynku finansowym – stwierdził R. Petru – tym bardziej skłaniam się do tezy, że generalnie rynek jest krótkoterminowy, bo działa w perspektywie kwartału, nie dostrzega długoterminowego ryzyka. Najlepszym przykładem jest reakcja rynku na ostatnie oświadczenie Fedu. Rynek się cieszy, bo Fed podjął decyzję o dodatkowym poluzowaniu polityki monetarnej.

Jak wyjść z kryzysu fiskalnego? Konieczne są reformy fiskalne – co w części krajów już się dzieje, w pozostałych ma się stać. Kluczową kwestią jest oczywiście wzrost konkurencyjności wielu gospodarek. Konieczna jest również zmiana podejścia europejskich instytucji do kryzysu, o czym obecnie dyskutuje się w UE. Fundamentalna w tej dyskusji jest debata między Francją i Niemcami, w której próbuje się określić jak mocne w UE będą reguły fiskalne i w jakim stopniu będą zapobiegać problemom narastania długów. I wreszcie, istotna jest również kwestia nierównowag, czyli asset bubbles, które w różnych miejscach mogą narastać, a w finale ich odbicie znajdziemy w sektorze publicznym. Warto przypomnieć, że Węgry i Ukraina, oprócz długu i deficytu publicznego, notowały bardzo wielki przyrost długu prywatnego w walutach obcych, co doprowadziło do głębokiego kryzysu. Reasumując, z praprzyczynami kryzysu trzeba będzie się uporać w ciągu najbliższych dwóch lat. Bardzo niskie stopy procentowe w przyszłości mogą generować kolejne asset bubbles. Gdzie? Być może w Azji.

Zdaniem M. Allena (CV) zadłużenie państw rozwiniętych rośnie, i to się raczej nie zmieni. Wszystkie państwa uprzemysłowione mają potężny problem adaptacyjny. Pożądana jest więc adaptacja, dopasowanie, natomiast restrukturyzacja długów niekoniecznie byłaby w tej chwili najbardziej korzystnym rozwiązaniem. W rzeczywistości dla rynków stałaby się elementem dystrakcyjnym.

O strategiach wyjścia z kryzysu fiskalnego w Europie dyskutowali 30 września paneliści Mark Allen (stały przedstawiciel MFW na Europę Centralną i Wschodnią) i Ryszard Petru (dyrektor ds. strategii i nadzoru właścicielskiego, główny ekonomista BRE Banku). Teksty wystąpień panelistów oraz główne tezy seminaryjnej dyskusji będzie zawierał Zeszyt BRE Bank-CASE nr 110.

Prezentacje:
Ryszard Petru 
Mark Allen