Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2018 Final Report
W niniejszym raporcie autorzy przedstawiają nowe szacunki luki w podatku od wartości dodanej (VAT) za 2016 rok, a także zaktualizowane szacunki za lata 2012-2016. Oprócz analizy luki zgodności (Compliance Gap), raport ten bada również lukę polityczną (Policy Gap) w 2016 roku oraz wpływ, jaki obniżone stawki i zwolnienia miały na teoretyczne straty dochodów z VAT. Ponadto raport zawiera analizę ekonometryczną determinantów luki VAT, co stanowi nowość wprowadzoną w tegorocznym badaniu.
W 2016 roku większość państw członkowskich Unii Europejskiej (UE) odnotowała pozytywne tendencje gospodarcze, osiągając łączny wzrost realnego PKB na poziomie 2,0 procent. W efekcie wzrostu bazy podatkowej i poprawy przestrzegania przepisów dotyczących VAT, dochody z tego podatku wzrosły we wszystkich państwach członkowskich z wyjątkiem trzech. Najbardziej wyraźnym przypadkiem była Rumunia, gdzie dochody z VAT spadły w wyniku obniżenia standardowej stawki o cztery punkty procentowe. W ujęciu nominalnym luka VAT w 28 państwach członkowskich UE (UE-28) spadła w 2016 roku poniżej 150 miliardów EUR i wyniosła 147,1 miliarda EUR. W ujęciu względnym udział luki VAT w całkowitym zobowiązaniu podatkowym z tytułu VAT (VTTL) zmniejszył się do 12,3 procent z 13,2 procent w 2015 roku, co jest najniższą wartością w analizowanym okresie 2012-2016. W odniesieniu do PKB, luka VAT w 2016 roku wyniosła 0,99% w porównaniu do 1,05% w 2015 roku.
Spośród 28 państw UE udział luki VAT zmniejszył się w 22 krajach, a wzrósł w sześciu – mianowicie w Rumunii, Finlandii, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Estonii i Francji. Największe spadki luki VAT – o ponad pięć punktów procentowych – miały miejsce w Bułgarii, na Łotwie, Cyprze i w Niderlandach. Najmniejsze luki zaobserwowano w Luksemburgu (0,85 procent), Szwecji (1,08 procent) i Chorwacji (1,15 procent). Największe luki odnotowano w Rumunii (35,88 procent), Grecji (29,22 procent) i we Włoszech (25,90 procent). Ogólnie rzecz biorąc, połowa państw członkowskich UE-28 zanotowała lukę poniżej 9,9 procent.
Luka polityczna (Policy Gap) i jej składowe pozostały na stabilnym poziomie. Średni poziom luki politycznej wyniósł 44,8 procent, z czego 9,95 punktu procentowego wynikało z zastosowania różnych obniżonych i superobniżonych stawek (Rate Gap). Krajami o najbardziej wyrównanym poziomie stawek w UE, według wskaźnika Rate Gap, są Dania (0,93 procent) i Estonia (2,97 procent). Luka zwolnień (Exemption Gap), czyli średni udział utraconych dochodów w wyniku różnych zwolnień, wynosi średnio 35 procent w UE, podczas gdy możliwa do skorygowania luka polityczna (Actionable Policy Gap) – będąca połączeniem Rate Gap i Actionable Exemption Gap – stanowi średnio 16,5 procent teoretycznych idealnych dochodów.
Analiza ekonometryczna może być uznana za udaną pierwszą próbę określenia wpływu różnych czynników na lukę VAT. Po pierwsze, można zaobserwować, że struktura produkcyjna gospodarki wywiera wpływ na lukę VAT. Największy wpływ ma udział sektora detalicznego, jednak telekomunikacja, przemysł oraz sektor sztuki również mają pozytywny wpływ. Po drugie, ograniczenia płynności oraz struktura produkcyjna gospodarki odgrywają rolę w kształtowaniu poziomu przestrzegania przepisów VAT. Najciekawsze wyniki dotyczą wpływu zmiennych znajdujących się pod bezpośrednią kontrolą administracji podatkowej. Wykazujemy, że wpływ wielkości administracji podatkowej na lukę VAT ma charakter wklęsły. Natomiast w przypadku wydatków na technologie informatyczne (IT) wpływ jest wypukły, choć niewielki, aż do momentu, gdy produktywność zanika przy wydatkach IT wynoszących około 9,8 procent całkowitych wydatków administracji podatkowej.