Od 1990 roku stosunek długu publicznego do PKB stopniowo się zwiększał w przwie wszystkich krajach strefy euro. W większości z nich przekracza on obecnie poziom 60%, który jest górną granicą zasugerowaną w Maastricht podczas tworzenia Traktatu o Unii Europejskiej. W kilku krajach poziom długu publicznego wynosi 100% PKB, a w niektórych nawet więcej. Stanowi to poważne wyzwanie dla utrzymania stabilności finansów publicznych, całego systemu finansowego i stabilności walutowej oraz jest głównym powodem tak zwanej fragmentacji.
Badanie otwiera analiza nadmiernej wysokości długu publicznego w strefie euro. Badana jest sytuacja fiskalna w ogóle strefy euro, a także w poszczególnych należących do niej krajach, w okresie od 1997 do 2021 roku. Analizę uzupełnia przegląd mechanizmów zarządzania polityką fiskalną, ponownie na poziomie unijnym i państwowym. Z danych wyłoniono trzy powody braku skuteczności tych mechanizmów – są to: elementy ekonomii politycznej na poziomie narodowym, elementy ekonomii politycznej na poziomie europejskim oraz niedoskonałości nauk ekonomicznych.
Następna część badania dotyczy zaangażowania Europejskiego Banku Centralnego w rynki długu państwowego. Analiza historyczna obejmuje okres od europejskiego kryzysu finansowego (2010-2015) do ilościowego luzowania polityki pieniężnej (2014-2022). Dwa wyjątkowo ważne okresy są przedstawione ze szczegółami: dodatkowe ilościowe luzowanie z czasów pandemii (2020-2022) i zwrot w kierunku zacieśniania polityki pieniężnej, który nastąpił w 2022 roku.
W ostatniej części badania autor dowodzi, że problem „fragmentacji” jest źle zdefiniowany. Jest on jedynie pochodnym skutkiem nadmiernego zadłużenia w niektórych gospodarkach strefy euro. Powinno się mu przeciwdziałać środkami polityki fiskalnej (konsolidacja fiskalną), a nie quasifiskalnymi działaniami EBC. Takie działania nie odpowiadają prawnemu statusowi banku centralnego, ograniczają jego niezależność (i wiarygodność euro) oraz podważają jego zdolność do gwarantowania stabilnych cen. W wypadku konieczności interwencji na rynku, powinien przeprowadzić ją Europejski Mechanizm Stabilności, który jest instytucją stworzoną w tym celu, a nie EBC.
Artykuł został przygotowany przy realizacji umowy ramowej, w ramach której eksperci wspierają pracę Komisji Gospodarczej i Monetarnej Parlamentu Europejskiego (ECON) poprzez zapewnienie jej dostępu do niezależnych opinii w sprawach związanych z gospodarką i polityką pieniężną. Analizy dostarczone w ramach niniejszej umowy wspierają ECON w prowadzeniu dialogów monetarnych z Europejskim Bankiem Centralnym. Zamówiona ekspertyza dotyczy szerokiego spektrum tematów związanych z pracami ECON w dziedzinie unijnej integracji ekonomicznej i monetarnej, w tym jej aspektów rządowych i instytucjonalnych.
