Kup subskrypcję
Zaloguj się

Bez Unii Europejskiej bylibyśmy biedniejsi o jedną trzecią – są na to dowody

Polska od 1 maja 2004 r., kiedy to weszliśmy do Unii Europejskiej, otrzymała z niej blisko 138 mld euro. W tym samym czasie zapłaciła składki przekraczające 6,1 mld euro. Czyli korzyści finansowe netto Polski w związku z przynależnością do Unii Europejskiej po siedemnastu latach członkostwa sięgają blisko 132 mld euro. To jednak obraz uproszczony, bo tak naprawdę te korzyści są znacznie większe.

Przenoszenie flag Polski i Unii Europejskiej w budynku Sejmu w Warszawie
Przenoszenie flag Polski i Unii Europejskiej w budynku Sejmu w Warszawie | Foto: Andrzej Iwanczuk/REPORTER / East News

Zanim dopadła nas pandemia, Polska notowała wzrost gospodarczy przez 28 lat bez przerwy, w tym przez cały okres przebywania w Unii Europejskiej. Dochód narodowy na głowę mieszkańca, liczony z uwzględnieniem siły nabywczej (tzw. PKB per capita PPP) wg danych z Banku Światowego urósł od 2003 r. do 2019 r. o ponad 90 proc.

Wzrost PKB na osobę  z uwzględnieniem siły nabywczej (PPP)
Wzrost PKB na osobę z uwzględnieniem siły nabywczej (PPP) | Bank Światowy

Można się domyślać, że polska gospodarka mogła się rozwijać tak szybko w dużym stopniu dlatego, że dołączyła do Unii w 2004 r. Nikt dotąd jednak nie zbadał, jak duża jest korzyść związana właśnie konkretnie z tym jednym czynnikiem.

Różnica między byciem w Unii Europejskiej a poza nią jest kolosalna

Pokusili się o to dopiero ekonomiści Jan Hagemejer i Jan Michałek w pracy opublikowanej przez Centrum Analiz Ekonomiczno-Społecznych. Widzimy w niej taki wykres:

Ścieżka wzrostu rzeczywistego polskiego PKB i hipotetycznego PKB w scenariuszu pozostania poza Unią Europejską
Ścieżka wzrostu rzeczywistego polskiego PKB i hipotetycznego PKB w scenariuszu pozostania poza Unią Europejską | CASE, Hagemejer J., Michałek J.J., Svatko P. (2021)

Z wykresu wynika, że gdyby Polska nie weszła do Unii Europejskiej, wtedy jej PKB na głowę mieszkańca nie byłoby powyżej 33 tys. dol PPP, ale gdzieś w okolicach 21 – 22 tys dol. Czyli o jedną trzecią niżej. A w okresie po 2004 r. to PKB urosłoby zaledwie o niecałe 20 proc. a nie o ponad 90 proc. Te dwa scenariusze dzieli więc przepaść, która dotyczy nie tylko suchej liczby, jaką jest produkt krajowy brutto. PKB niższe o jedną trzecią oznaczałoby przede wszystkim także niższe dochody, ponieważ siłą rzeczy polska gospodarka byłaby o jedną trzecią mniej efektywna. Gospodarstwa domowe mogłyby sobie pozwolić na znacznie mniejsze wydatki konsumpcyjne, przedsiębiorstwa mniej by inwestowały, zdecydowanie skromniej wyglądałby też polski eksport – bo te wszystkie czynniki składają się na PKB.

Co ciekawe na wykresie widać różnicę w ścieżce wzrostu gospodarczego nie tylko po 2004 r., ale także przed nim. Państwa, które podobnie jak Polska weszły do Unii w maju 2004, rozwijały się szybciej już przed tą datą, ponieważ aby dostać się do Unii musiały znacząco zreformować swoje instytucje, co już wtedy pomagało modernizować gospodarkę i zwiększać jej wydajność. Dodatkowo Polska i inne kraje jeszcze przed wejściem do Unii otrzymywały od niej wsparcie finansowe w postaci kilku programów przedakcesyjnych. Były one wprawdzie wielokrotnie mniejsze niż fundusze, które dostaliśmy do dyspozycji już po wejściu do Unii, ale ich wpływ także był pozytywny.

Zobacz też: Inflacja? Szef NBP w "Financial Times": dane nie są niepokojące

Korzyści z przynależności do UE są trwałe i wciąż rosną

Zdaniem autorów pracy bardzo ważne jest to, że korzyści gospodarcze wynikające z przynależności do Unii Europejskiej po pierwsze są długoterminowe, a nie krótkotrwałe i przejściowe. Po drugie wciąż z roku na rok, się powiększają. W przypadku Polski ten dodatkowy "ekstra" przyrost PKB, wynikający tylko z uczestnictwa we Wspólnocie Europejskiej, liczony jako różnica pomiędzy dwoma wspomnianymi scenariuszami, po piętnastu latach sięgał 55 proc. PKB. Polska poza Unią Europejską miałaby trwale niższą stopę wzrostu gospodarczego, co oznacza, że różnica w tempie i w poziomie rozwoju dodatkowo jeszcze by się z roku na rok powiększała.

Aby porównać dwa scenariusze: jeden rzeczywisty, a drugi siłą rzeczy fikcyjny, ekonomiści do tego drugiego wariantu musieli "stworzyć" nieistniejące "państwo syntetyczne", które miałoby wszystkie najważniejsze cechy kraju, który w 2004 r. nie wszedł do Unii Europejskiej. Ulepiono go z kilkunastu gospodarek, które posiadają cechy podobne do tych, które miały kraje wchodzące do UE na początku XXI wieku. Dla każdego z nowych krajów unijnych do porównań i budowy "państwa syntetycznego" użyto innych państw faktycznie istniejących, tak aby dopasowanie było jak najlepsze. Wybierano spośród między innymi Białorusi, Macedonii, Rosji, Ukrainy, Albanii, ale także Korei Południowej, Australii, Szwajcarii, Algierii, Chin, czy Chile. Następnie oszacowano różnicę w rozwoju państw i odpowiadających im fikcyjnych państw syntetycznych dwukrotnie: po sześciu latach od akcesji do UE i po dwunastu latach. Obliczenia przeprowadzono na dwa różne sposoby: w wersji prostej i rozszerzonej. W tej pierwszej brano pod uwagę zmiany demograficzne, udział przemysłu i rolnictwa w PKB, wskaźniki dotyczące edukacji i nominalny poziom PKB. Tę drugą uzupełniono o wskaźniki dotyczące jakości instytucji w państwie, swobody prowadzenia działalności gospodarczej, handlu zagranicznego, poziomu podatków itp.

Im uboższe państwo, tym bardziej wyraźne efekty

Okazało się, że pozytywne efekty widać w przypadku prawie wszystkich państw, a po drugie po dwunastu latach są one znacznie lepiej widoczne niż po sześciu.

Jedynym krajem, który nie skorzystał dodatkowo na wejściu do UE, licząc w ten sposób, była Słowenia, stosunkowo niewiele zyskały Czechy. Tak się składa, że to dwa państwa, które w momencie wchodzenia do UE były najlepiej rozwinięte, ich PKB na głowę mieszkańca było znacznie bliżej poziomu zachodnioeuropejskiego niż w przypadku Polski, czy Słowacji. Z drugiej strony zdecydowanie najwięcej zyskały państwa, których PKB miał wtedy najwięcej do nadrobienia: Litwa, Łotwa, Estonia, Polska i Rumunia

Porównanie korzyści z wejścia do UE w dziesięciu krajach Europy Środkowej, które weszły do Unii w XXI wieku
Porównanie korzyści z wejścia do UE w dziesięciu krajach Europy Środkowej, które weszły do Unii w XXI wieku | CASE, Hagemejer J., Michałek J.J., Svatko P. (2021)

Korzyści gospodarcze z przynależności do UE mają kilka źródeł. To nie tylko miliardy euro funduszy unijnych przeznaczanych głównie na inwestycje w potrzebną infrastrukturę.

To także efekty lepszego postrzegania danego państwa przez inwestorów na rynkach finansowych, co przekłada się na niższe koszty obsługi długu publicznego i generalnie większe możliwości zadłużania się, jeśli istnieje taka potrzeba. Daje to większy komfort i większą elastyczność w prowadzeniu polityki finansowej państwa. Obecność w UE pomaga rozwijać sektor bankowy, co zwiększa możliwości finansowania rozwoju gospodarczego bez nadmiernego uzależniania się od kapitału zagranicznego, a z drugiej strony pomaga przyciągać ten kapitał pod postacią inwestycji bezpośrednich, które przy okazji tworzą też miejsca pracy. Członkostwo w Unii wymusza w końcu na państwach zmiany w prawie i w funkcjonowaniu instytucji państwa, którzy sprzyjają szybszemu wzrostowi.

Korzyści z wejścia do UE można zaprzepaścić

Ekonomiści zwracają jednak uwagę, że te czynniki są w większości przypadków odwracalne. Wybudowanych za unijne pieniądze autostrad nikt nam już nie zniszczy, ale zmiany w funkcjonowaniu państwa i w postrzeganiu gospodarki przez rynki finansowe mogą zniknąć. To pewnie był główny powód podjęcia próby wyliczenia pełnych korzyści wynikających z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. W toczącej się nieustannie debacie o tych korzyściach, a także kosztach, polscy politycy dla własnych korzyści często manipulują faktami i kłamią. Do tego Polska od kilku lat wchodzi w coraz więcej konfliktów z UE, głównie na tle politycznym, respektowania praw człowieka i przestrzegania zasad praworządności. Sama Unia też zresztą ewoluuje, co czasami wywołuje dodatkowe napięcia, jak na przykład w przypadku podnoszenia celów klimatycznych i odchodzenia od wykorzystywania węgla w energetyce.

Zobacz też: Polska przed Trybunałem Sprawiedliwości UE w liczbach. "Pułapka statystyki"

To wszystko przekłada się na stopniowy spadek poziomu zaufania Polaków do Unii Europejskiej. Z przeprowadzanych przez Komisję Europejską badań Eurobarometr publikowanych w maju wynikało, że "ufa" Unii już tylko 50 proc. Polaków, a "nie ufa" już 38 proc. To nadal poziom zaufania powyżej średniej w całej Unii, ale te wyniki oznaczały też, że w Polsce w ciągu ostatniego roku zaszła największa zmiana na gorsze w całej Wspólnocie. Jeśli nastroje związane z Unią będą się w Polsce dalej pogarszać, wtedy być może w przyszłości politycy ośmielą się na tyle, aby zaproponować referendum na temat dalszego uczestnictwa naszego kraju w Unii. Wtedy takie wyliczenie tego ile zyskaliśmy na tym, że jesteśmy w Unii, będzie bardzo przydatne.

Nota od Wydawcy: ten artykuł został pierwotnie opublikowany w lipcu 2021 r. i został zaktualizowany.